Şelale hakkında yazmak zorunlu oldu. İnsanların çoğu şelale ile çağlayanı karıştırmakta, yanlış tanımlamakta. Çağlayan, suyun kaynaktan çıkması ve yatak içinde akmaya başlamasıdır. “Çağla-mak” suyun akmaya başlaması anlamına gelir. Kaynağından çıktıktan sonra şelale oluşturarak da akabilir. Çağlayan’a verilen diğer isimler girlevik, gürleyik, gürlevik. Şelale ise suyun yüksekten dökülmesidir. Genelde nehirlerin önündeki çöküntü alana suyun yüksekten dökülmesidir. Suyun dökülmesinden sonra bazı nehirler yatağında akmaya devam eder, bazı nehirler ise bu şelalenin sonunda denize kavuşur. Bizde bazı şeyler abartılı veya yanlış anlatılır, şelaleler de bunlardan biridir. Türkiye’nin en büyük şelalesi denilen 4 şelale gördüm, en fazla 20 – 30 metreden dökülüyorlardı. Hatta bazılarını “dünyanın en büyük 3. 5. şelalesi” diye tanıtan rehberler de gördüm ama onlara yanlışlıkları konusunda müdahale etmedim ama içime oturdu. Bunların sonucunda Dünya’daki ve Türkiye’deki şelaleler hakkında bilgileri derlemek gerektiğini düşünerek bu yazıyı hazırladım.
Şelale sınıflandırmasında yükseklik, uzunluk, alan genişliği, yatak genişliği, debi miktarı gibi derecelendirme yapılır. Şelale, su yüksekten düşmeye başlar, yatay zemine ulaşana kadar (azıcık eğim bile olsa) “suyun düşme uzunluğu” olarak kabul edilir. Buradaki “metre” ifadesini “suyun düşme uzunluğu” için kullandım ve şelale sıralamasını buna göre yaptım. Dünyaca ünlü olan şelalelerden birkaç örnek, Dünyanın En Uzun 20 şelalesi ve Dünyanın En Geniş (yatak) ilk 20 şelalesini yazdım ki, Türkiye Şelaleleri ile karşılaştırma yapalım.
Dünyanın En Bilinen Şelaleleri
Angel Şelalesi: Gauja Nehri (diğer adıyla Kerep Nehri) üzerinde, Venezuela. 979 metre (düşüş uzunluğu 807 metre) – Dünyanın boyu en uzun (büyük) şelalesidir.
Niagara Şelaleleri: Horseshoe Şelalesi 53 metre, American Şelalesi 30 metre ve Bridal Veil Şelalesi 30 metreden oluşur. Niagara Nehri üzerinde, Kanada – ABD sınırında. Dünyanın şelale yatağı en geniş olanlarından birisi. Şelalelerin döküldüğü yatak genişliği 1203 metre, kapladığı alan genişliği ise yaklaşık 3000 metre civarındadır. Bu şelale adıyla çekilen fotoğrafların çoğu Horseshoe Şelalesi’nin görüntüsüdür.
Victoria Şelaleleri: Zambezi Nehri üzerinde, Zambiya – Zimbabve sınırında. 6 farklı yarıktan (yüzeydeki akış kanalından) dökülerek oluşan şelalelerin yatak genişliği toplamı yaklaşık 1707 metre. En uzun düşüş 108 metreden dökülmekte.
Yosemite Şelalelesi: 3 bölümden oluşur, yukarı Yosemite (440 m.), orta bölüm (206 m.), aşağı Yosemite (98 m.) olarak. Yosemite Milli Parkı içerisinde, Kaliforniya – ABD. Toplam 739 metrelik uzunluğu vardır.
Dünyanın En Uzun Şelaleleri (ilk 20)
1 . Angel Şelalesi – 979 m – Venezuela
2 . Tugela Şelalesi – 948 m – Güney Afrika
3 . Tres Hermanas Şelalesi – 914 m – Peru
4 . Olo’upena Şelalesi – 900 m – Hawai / ABD
5 . Yumbilla Şelalesi – 896 m – Amazon / Peru
6 . Vinnufallet Şelalesi – 865 m – Norveç
7 . Skorga Şelalesi – 864 m – Norveç
8 . Pu’uka’oku Şelalesi – 840 m – Hawai / ABD
9 . James Bruce Şelalesi – 840 m – Kanada
10 . Browne Şelalesi – 836 m – Yeni Zelanda
11 . Kjerrskredfossen Şelalesi – 830 m – Norveç
12 . Waihilau Şelalesi – 792 m – Hawai / ABD
13 . Colonial Creek Şelalesi – 783 m – ABD
14 . Mongefossen Şelalesi – 773 m – Norveç
15 . Gocta Şelalesi – 771 m – Amazon / Peru
16 . Balåifossen Şelalesi – 765 m – Norveç
17 . Johannesburg Şelalesi – 751 m – ABD
18 . Yosemite Şelalesi – 739 m – ABD
19 . Tjøtafossen Şelalesi – 738 m – Norveç
20 . Cloudcap Şelalesi – 732 m – ABD
Dünyanın Yatağı En Geniş Şelaleleri (ilk 20)
1. Khone Şelalesi – 10783 m Mekong Nehri / Laos
2. Para Şelalesi – 5608 m Caura Nehri / Venezuela
3. Guaira Şelalesi – 4828 m Parana Nehri / Brezilya
4. Kongou Şelalesi – 3200 m Ivindo Nehri / Gabon
5. Iguazu Şelalesi – 2682 m Iguazu Nehri / Arjantin
6. Mocona Şelalesi – 2065 m Uruguay Arjantin sınırı
7. Patos e Maribondo Şelalesi – 2012 m Büyük Nehir / Brezilya
8. Urubupunga Şelalesi – 2012 m Parana Nehri / Brezilya
9. Vermilion Şelalesi – 1829 m Peace Nehri / Kanada
10. Celilo Şelalesi – 1768 m Kolombiya Nehri / ABD
11. Victoria Şelalesi – 1707 m Zambezi Nehri / Zambiya – Zimbabve sınırı
12. Wagenia Şelalesi – 1372 m Lualaba Nehri / Demokratik Kongo Cumhuriyeti
13. Niagara Şelalesi – 1204 m Niagara Nehri / Kanada – ABD sınırı
14. Inga Şelalesi – 914 m Kongo Nehri / Kinşasa, Demokratik Kongo Cumhuriyeti
15. Livingstone Şelalesi – 701 m Kongo Nehri / Demokratik Kongo Cumhuriyeti
16. Ruacana Şelalesi – 695 m Cunene Nehri / Namibya
17. Willamette Şelalesi – 518 m Willamette Nehri / ABD
18. Jog Şelalesi – 472 m Sharavati Nehri / Karnataka, Hindistan
19. Sandstone Şelalesi – 457 m New Nehri / ABD
20. Osprey Şelalesi – 427 m Clearwater Nehri / Kanada
Türkiye’deki Şelaleler (en çok bilinenler)
Sutüven Şelalesi – Balıkesir
Samandere Şelalesi – Düzce / Takım şelalelerden birisidir.
Güzeldere Şelalesi – Düzce
Uyuzsuyu Şelalesi – Ankara
Ilıca Şelalesi – Kastamonu
Tatlıca (Erfelek) Şelaleleri – Sinop / 28 şelaleden oluşur, takım şelale olarak hepsine “Tatlıca Şelalesi” denir. Sinop’un Erfelek ilçesi sınırları içindedir. Son şelalenin oluşturduğu cadı kazanı ve göl ile fotoğraflanır.
Ohtamış Şelalesi – Ordu
Bulut Şelalesi – Rize
Palovit Şelalesi – Rize
Mencuna Şelalesi – Rize
Maral Şelalesi – Artvin
Girlevik Şelalesi – Erzincan
Tortum Şelalesi – Erzurum
Muradiye (Bendimahi) Şelalesi – Van / Kapladığı alan genişliği bakımından Türkiye’nin en büyük şelalesi sayılır.
Kapuzbaşı (Barazama) Şelalesi – Kayseri
Tomara Şelalesi – Kayseri
Manavgat Şelalesi – Antalya
Düden Şelalesi – Antalya
Harbiye Şelaleleri – Hatay
<a target="_blank" href=
Şelale sınıflandırmasında yükseklik, uzunluk, alan genişliği, yatak genişliği, debi miktarı gibi derecelendirme yapılır. Şelale, su yüksekten düşmeye başlar, yatay zemine ulaşana kadar (azıcık eğim bile olsa) “suyun düşme uzunluğu” olarak kabul edilir. Buradaki “metre” ifadesini “suyun düşme uzunluğu” için kullandım ve şelale sıralamasını buna göre yaptım. Dünyaca ünlü olan şelalelerden birkaç örnek, Dünyanın En Uzun 20 şelalesi ve Dünyanın En Geniş (yatak) ilk 20 şelalesini yazdım ki, Türkiye Şelaleleri ile karşılaştırma yapalım.
Dünyanın En Bilinen Şelaleleri
Angel Şelalesi: Gauja Nehri (diğer adıyla Kerep Nehri) üzerinde, Venezuela. 979 metre (düşüş uzunluğu 807 metre) – Dünyanın boyu en uzun (büyük) şelalesidir.
Niagara Şelaleleri: Horseshoe Şelalesi 53 metre, American Şelalesi 30 metre ve Bridal Veil Şelalesi 30 metreden oluşur. Niagara Nehri üzerinde, Kanada – ABD sınırında. Dünyanın şelale yatağı en geniş olanlarından birisi. Şelalelerin döküldüğü yatak genişliği 1203 metre, kapladığı alan genişliği ise yaklaşık 3000 metre civarındadır. Bu şelale adıyla çekilen fotoğrafların çoğu Horseshoe Şelalesi’nin görüntüsüdür.
Victoria Şelaleleri: Zambezi Nehri üzerinde, Zambiya – Zimbabve sınırında. 6 farklı yarıktan (yüzeydeki akış kanalından) dökülerek oluşan şelalelerin yatak genişliği toplamı yaklaşık 1707 metre. En uzun düşüş 108 metreden dökülmekte.
Yosemite Şelalelesi: 3 bölümden oluşur, yukarı Yosemite (440 m.), orta bölüm (206 m.), aşağı Yosemite (98 m.) olarak. Yosemite Milli Parkı içerisinde, Kaliforniya – ABD. Toplam 739 metrelik uzunluğu vardır.
Dünyanın En Uzun Şelaleleri (ilk 20)
1 . Angel Şelalesi – 979 m – Venezuela
2 . Tugela Şelalesi – 948 m – Güney Afrika
3 . Tres Hermanas Şelalesi – 914 m – Peru
4 . Olo’upena Şelalesi – 900 m – Hawai / ABD
5 . Yumbilla Şelalesi – 896 m – Amazon / Peru
6 . Vinnufallet Şelalesi – 865 m – Norveç
7 . Skorga Şelalesi – 864 m – Norveç
8 . Pu’uka’oku Şelalesi – 840 m – Hawai / ABD
9 . James Bruce Şelalesi – 840 m – Kanada
10 . Browne Şelalesi – 836 m – Yeni Zelanda
11 . Kjerrskredfossen Şelalesi – 830 m – Norveç
12 . Waihilau Şelalesi – 792 m – Hawai / ABD
13 . Colonial Creek Şelalesi – 783 m – ABD
14 . Mongefossen Şelalesi – 773 m – Norveç
15 . Gocta Şelalesi – 771 m – Amazon / Peru
16 . Balåifossen Şelalesi – 765 m – Norveç
17 . Johannesburg Şelalesi – 751 m – ABD
18 . Yosemite Şelalesi – 739 m – ABD
19 . Tjøtafossen Şelalesi – 738 m – Norveç
20 . Cloudcap Şelalesi – 732 m – ABD
Dünyanın Yatağı En Geniş Şelaleleri (ilk 20)
1. Khone Şelalesi – 10783 m Mekong Nehri / Laos
2. Para Şelalesi – 5608 m Caura Nehri / Venezuela
3. Guaira Şelalesi – 4828 m Parana Nehri / Brezilya
4. Kongou Şelalesi – 3200 m Ivindo Nehri / Gabon
5. Iguazu Şelalesi – 2682 m Iguazu Nehri / Arjantin
6. Mocona Şelalesi – 2065 m Uruguay Arjantin sınırı
7. Patos e Maribondo Şelalesi – 2012 m Büyük Nehir / Brezilya
8. Urubupunga Şelalesi – 2012 m Parana Nehri / Brezilya
9. Vermilion Şelalesi – 1829 m Peace Nehri / Kanada
10. Celilo Şelalesi – 1768 m Kolombiya Nehri / ABD
11. Victoria Şelalesi – 1707 m Zambezi Nehri / Zambiya – Zimbabve sınırı
12. Wagenia Şelalesi – 1372 m Lualaba Nehri / Demokratik Kongo Cumhuriyeti
13. Niagara Şelalesi – 1204 m Niagara Nehri / Kanada – ABD sınırı
14. Inga Şelalesi – 914 m Kongo Nehri / Kinşasa, Demokratik Kongo Cumhuriyeti
15. Livingstone Şelalesi – 701 m Kongo Nehri / Demokratik Kongo Cumhuriyeti
16. Ruacana Şelalesi – 695 m Cunene Nehri / Namibya
17. Willamette Şelalesi – 518 m Willamette Nehri / ABD
18. Jog Şelalesi – 472 m Sharavati Nehri / Karnataka, Hindistan
19. Sandstone Şelalesi – 457 m New Nehri / ABD
20. Osprey Şelalesi – 427 m Clearwater Nehri / Kanada
Türkiye’deki Şelaleler (en çok bilinenler)
Sutüven Şelalesi – Balıkesir
Samandere Şelalesi – Düzce / Takım şelalelerden birisidir.
Güzeldere Şelalesi – Düzce
Uyuzsuyu Şelalesi – Ankara
Ilıca Şelalesi – Kastamonu
Tatlıca (Erfelek) Şelaleleri – Sinop / 28 şelaleden oluşur, takım şelale olarak hepsine “Tatlıca Şelalesi” denir. Sinop’un Erfelek ilçesi sınırları içindedir. Son şelalenin oluşturduğu cadı kazanı ve göl ile fotoğraflanır.
Ohtamış Şelalesi – Ordu
Bulut Şelalesi – Rize
Palovit Şelalesi – Rize
Mencuna Şelalesi – Rize
Maral Şelalesi – Artvin
Girlevik Şelalesi – Erzincan
Tortum Şelalesi – Erzurum
Muradiye (Bendimahi) Şelalesi – Van / Kapladığı alan genişliği bakımından Türkiye’nin en büyük şelalesi sayılır.
Kapuzbaşı (Barazama) Şelalesi – Kayseri
Tomara Şelalesi – Kayseri
Manavgat Şelalesi – Antalya
Düden Şelalesi – Antalya
Harbiye Şelaleleri – Hatay
<a target="_blank" href=